CHANGAMOTO ZA USHAIRI (MTILA MSWAHILI)

 Imeandaliwa na Mtila Mswahili 

Kwa mujibu wa Mhilu,G.G. na wenzake (2010). Wameeleza maana ya ushairi kuwa ni sanaa ya lugha inayoeleza  jambo  au wazo kwa njia ya mkato na kwa namna inayoteka hisia za msomaji au msikilizaji. Maneno ya mashairi huteuliwa kimakusudi ili yalete taswira maalum akilini mwa msomaji au msikilizaji. Na maneno hayo pia hupangwa  ili yatoe mdundo fulani shairi linapoimbwa, linaposemwa, linapoghaniwa au linaposomwa.

Hakika, mabadiliko makubwa ya tabia na mwenendo wa maisha ya watu yameathiri sana nafasi ya ushairi katika jamii. Ili kuelewa hili kwa kina, ni muhimu kuchunguza sababu mbalimbali zilizochangia haswa kuibua mabadiliko haya  na athari zake kama ifuatavyo:

 Sababu ya kwanza ni ya ukuaji wa teknolojia na burudani za kidijitali:

  Mabadiliko haya yameleta burudani mbadala kama vile mitandao ya kijamii, michezo ya video, na filamu, ambazo zinavutia zaidi kwa vijana.  Jamii yetu ya leo hii vijana wengi wanapendelea burudani za kidijitali kama vile michezo ya video na mitandao ya kijamii kama vile Facebook, Twitter, Instagram, ticktok,youTube  ambayo inaweza kuwa na mvuto mkubwa kuliko ushairi. Hali hii sasa imepunguza muda ambao watu wanautumia kusoma au kusikiliza ushairi na badala yake kupata burudani kupitia  hiyo mitandao ya kijamii .  Kutokana na  ujio wa teknolojia kama televisheni, intaneti, na mitandao ya kijamii umebadilisha jinsi watu wanavyotumia muda wao. Burudani na habari sasa zinapatikana kwa urahisi kupitia njia hizi, hivyo kupunguza umuhimu wa ushairi kama chanzo  kikuu cha burudani na habari.

 Sababu ya pili ni kuhusu mabadiliko ya Mfumo wa Elimu:  

 Mifumo mingi ya elimu imepunguza msisitizo kwenye sanaa na fasihi, ikiwa ni pamoja na ushairi.  mitaala ya elimu imebadilika, na wakati mwingine ushairi haupati nafasi kubwa kama ilivyokuwa zamani. Hii inaweza kusababisha kupungua kwa uelewa na uthamini wa ushairi miongoni mwa vijana. Kwa hivyo, kutokana na mabadiliko ya mitaala ya elimu, ushairi umekuwa sio kimbilio la wanafunzi kama ilivyokuwa awali.

 Sababu ya tatu ni kuhusu mabadiliko ya Mtindo wa Maisha:  

Kutokana na maisha ya kisasa yalivyo yamekuwa na kasi kubwa, na watu wana muda mfupi wa kupumzika. Hii inaweza kufanya iwe vigumu kwa watu kupata muda wa kusoma na kufurahia ushairi, ambao unahitaji muda , tafakuri na utulivu. Watu wengi wamekuwa wakikimbizana na shughuli za maisha hivyo ushairi umekosa nafasi katika maisha yao na kuonekana haufai katika mazingira haya.

 Sababu za mabadiliko ya Lugha:  

Mabadiliko ya lugha, hasa kuingiliana kwa lugha na misimu, yameathiri lugha ya ushairi.   Lugha ya sasa imekuwa na maneno mengi ya mitaani ambayo hayafanani na lugha ya ushairi. Hali hii imesababisha ushairi kuwa mgumu kueleweka kwa baadhi ya watu, hasa vijana, kwasababu   lugha inabadilika kila wakati, na ushairi wa zamani unaweza kuwa mgumu kueleweka kwa watu wa sasa. Hii inaweza kusababisha kupungua kwa hamu ya kusoma ushairi.  Lugha ya sasa imekuwa na maneno mengi ya mitaani ambayo hayafanani na lugha ya ushairi.

  Ushawishi wa Utamaduni wa Kigeni:

   Utamaduni wa kigeni, hasa wa Magharibi, umekuwa na ushawishi mkubwa katika jamii nyingi. Hii inaweza kusababisha kupungua kwa uthamini wa utamaduni wa asili, ikiwa ni pamoja na ushairi.  Vijana wengi wamekuwa wakifuata tamaduni za kigeni ambazo hazina nafasi ya ushairi.

Mtazamo wa ushairi kuchukuliwa / kuonekana kuwa mgumu:

  Baadhi ya watu wanaona ushairi kuwa mgumu kuelewa, hasa ushairi wa kisasa ambao unaweza kuwa na lugha ya mafumbo.  Hii inawafanya watu wengi kukosa hamu ya kuusoma au kuusikiliza.

 Sababu ya kupungua kwa majukwaa ya ushairi:

  Majukwaa ya ushairi kama vile vilabu vya ushairi na mashairi ya hadhara yamepungua sana. Hali hii imepunguza fursa kwa washairi kuonyesha kazi zao na kuwafikia wasikilizaji.  Kwa hivyo, kupungua kwa sanaa za maonesho ni sababu pia iliyosababisha  kuufanya ushairi uwe sio kimbilio kwa watu haswa vijana.

 Mtazamo wa jamii kuona ushairi hauna manufaa ya moja kwa moja:

   Katika ulimwengu unaozingatia sana mafanikio ya kifedha, ushairi unaonekana kuwa hauna manufaa ya moja kwa moja.  Watu wengi wanaona kuwa ni vigumu kupata riziki kupitia ushairi. Hivyo , mtazamo wa jamii kuhusu sanaa ya ushairi, kutokana  na  kukosa soko zuri kwa lengo la kupata kipato kizuri umewafanya watu wengi kuwachana nao na kufanya shughuli ambazo zitawapatia kipato kizuri katika maisha yao.

 Kupungua kwa utamaduni wa kusoma:

 Utamaduni wa kusoma umepungua sana, hasa miongoni mwa vijana wa kileo. Hii ni kutokana na kukosa msingi tangu wangali wadogo hawakujengewa kwa utamaduni au tabia hii ya kujisomea mashairi.  Kwa hivyo  sababu hii pia imepunguza idadi ya watu wanaopenda ushairi,  kutokana na matumizi ya mitandao ya kijamii dhidi ya usomaji.

Ushairi haukidhi mahitaji ya burudani ya kisasa:

 Burudani za kisasa zinahitaji msisimko na kasi, wakati ushairi unahitaji utulivu na tafakuri. Hii inawafanya watu wengi kupendelea burudani zingine (aina za burudani za kisasa) na kuachana na ushairi jambo linalosababisha ushairi usiwe kimbilio kwa watu wengi katika jamii hasa ya vijana.

 Ushairi unahusishwa na watu wa zamani:

Baadhi ya vijana wanaona ushairi kuwa ni sanaa ya watu wa zamani, na haifai kwa vijana wa kisasa. Hii inawafanya kukosa hamu ya kuusoma au kuusikiliza. Kwa hivyo, mtazamo wa vijana kuhusu sanaa za kitamaduni umepelekea  ushairi kuwa si kimbilio.

Kutokana na  sababu tulizozijadili  hapo juu,  tumeona jinsi ushairi ulivyopoteza hadhi yake  na hali hii sasa imepelekea kuibuka kwa athari hasi ambazo zimechochea kwa kiasi kikubwa sana kupungua kwa umaarufu wa Ushairi kama vile :

 Kupungua kwa Utamaduni wa Lugha:

 Ushairi una jukumu muhimu katika kuhifadhi na kuendeleza lugha. Kupungua kwa umaarufu wake kunaweza kusababisha kupungua kwa utamaduni wa lugha.

 Kupoteza Historia na Utamaduni:

  Ushairi ni njia muhimu ya kuhifadhi historia na utamaduni wa jamii. Kupungua kwa umaarufu wake kunaweza kusababisha kupoteza sehemu muhimu ya urithi wetu.

 Kupungua kwa Ubunifu na Uelewa:

 Ushairi huchochea ubunifu na uelewa wa kina wa lugha na maisha. Kupungua kwa umaarufu wake kunaweza kusababisha kupungua kwa ubunifu na uelewa miongoni mwa watu.

Kwa ujumla: Ingawa ushairi unakabiliwa na changamoto hizi, bado una nafasi muhimu katika jamii. Ushairi unaweza kutumika kuelezea hisia, kutoa ujumbe, na kuhamasisha.

Kwa hivyo, ni  muhimu kwa jamii kutambua umuhimu wa ushairi na kuchukua hatua za kuuhifadhi na kuukuza. Hii inaweza kufanyika kwa kuimarisha elimu ya ushairi, kuunga mkono wasanii wa ushairi, na kutumia teknolojia kueneza ushairi kwa njia za kisasa.

 

 

MAREJELEO:

 Mulokozi, M. M. (1999). Historia ya Ushairi wa Kiswahili: AD 1000-2000. Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili.

 Senkoro, F. E. M. K. (1982). Ushairi wa Kiswahili: Maendeleo na Matatizo Yake. Dar es Salaam: Tanzania Publishing House.

 Wamitila, K. W. (2002). Kamusi ya Fasihi: Istilahi na Nadharia. Focus Publishers.