UTAFITI WA KISAYANSI KATIKA DHANA YA LUGHA NA FASIHI

 Imeandaliwa na Mtila Mswahili.

UTANGULIZI

Utafiti kisayansi ni mchakato wa kuchunguza, kugundua, na kuelewa mambo mbalimbali ya asili kwa kutumia mbinu za kisayansi. Huu ni mchakato wa mfumo ambao unajumuisha hatua kadhaa.kama ifuatavyo:-

Hatua za utafiti kisayansi.

                           Kubainisha tatizo au swali la utafiti.Katika hatua hii ya mwanzo Mtafiti huanza na swali au tatizo ambalo linahitaji ufafanuzi zaidi.Mbinu hii ya kisayansi huhitaji utulivu zaidi ili isitokezee tatizo kutojulikana.

                           Kufanya mapitio.Mapitio hayo huhusisha kubaini kinachofanyiwa utafiti ni cha kweli na kina uhakika,mapitio hayo hupitia njia mbalimbali ikiwemo kupitia zaidi ya mara moja na kupitiwa / kuangaliwa na mtu mwengine.

                            Kubainisha malengo ya utafiti.Malengo ya utafiti ni  lazima yabainishwa kuwa ni malengo makuu na malengo mahususi na baada ya kugawanywa namna hiyo yapendekezwe mahali husika.

                            Kufanya usanifu wa utafiti.Usanifu wa utafiti ni hali ya kuteua swali kutumika na kufanyiwa marekebisho ili itumike rasmi, katika hatua hii tafiti iliyopitia usanifu huwa bora zaidi kwa vile imepitia usanifu wake.

                            Kukusanya taarifa/data.Taarifa mbalimbali hutafutwa na kukusanywa kwa kupitia utafutaji, Uchunguzi,uulizaji wa maswali,kufika eneo husika na vyanzo vyengine na baadae taarifa hizo huwekwa pamoja.

                            Uwasilishaji wa taarifa na uchambuzi.Taarifa hizo baada ya kukusanywa huwasilishwa na kufanyiwa uchambuzi ili kubaini kama zina ukweli na uhakika ndani yake ,endapo ikifika kwa jamii wasipate uduwanzi kwa taarifa zilizopatikana kwenye huo utafiti.

                            Uandishi wa ripoti.Baada ya kutoka hatua zote hizo ripoti huandikwa ambayo ni nadhifu na yenye ukweli mtupu,ripoti hiyo hutumiwa na watu mbalimbali ambao hutaka kujiridhisha na wengine kwa lengo la kujifunzia.

Kanuni na Misingi ya utafiti kisayansi.

 Kanuni na misingi ya utafiti kisayansi ni muhimu ili kuelewa jinsi ya kufanya utafiti kwa ufanisi. Zifuatazo  ni kanuni na misingi ya utafiti kisayansi ni hivi ifuatavyo:-

                            Kuwepo na ushahidi wa Kitaalamu.Utafiti unapaswa kuwa na msingi wa  kutumia ushahidi wa kitaalamu(scientific evidence). Hii inamaanisha kutumia vyanzo vilivyothibitishwa na wataalamu wa fani husika na kuaminika kwa data zinazopatokana.

                            Kutumia mbinu  bora  za  Utafiti.inashauriwa kuwa ni muhimu  kuchagua mbinu sahihi za utafiti, kama vile utafiti wa majaribio, utafiti wa ulinganifu, au utafiti wa kiwango hizi ndio husababisha kutoa utafiti mzuri.

                                 Kupatikane uwazi na uaminifu.Utafiti unapaswa kuwa wazi, na matokeo yake yanapaswa kuwa yaaminifu. Hii hujumuisha  kutoa taarifa zote muhimu na kutangaza njia zilizotumika katika tafiti hiyo.

                                 Kuandaa ukurasa wa maswali.  Kuunda na kuandaa  maswali sahihi na yaliyowazi ni muhimu katika kukusanya taarifa, maswali yanapaswa kuwa ya moja kwa moja na kueleweka kabisa bila ya utata wowote.

 

                                 Kuchambua taarifa. Baada ya kukusanya data/taarifa inapaswa kuchambuliwa kwa njia sahihi na inayokubalika mbinu za takwimu zinaweza kutumika ili kupata matokeo ya maana na sahihi.

 

                                  Kutoa hitimisho  na mapendekezo ya utafiti. Matokeo yanapaswa kutoa hitimisho lililo wazi na mapendekezo yanayoweza kutekelezeka,hii inamaanisha kuwa matokeo sahihi hutoa hitimisho na mapendekezo yaliyowazi kabisa.

 

                                 Maadili ya Utafiti. Utafiti unapaswa kufanywa kwa kuzingatia maadili, ikiwa ni pamoja na kuheshimu haki za washiriki, kuepusha udanganyifu,kutoa taarifa zilizochambuliwa vizuri na kadhalika.

                                  Kutumia rejea na uteuzi wa Vyanzo.Ni vizuri kutoa rejea sahihi kwa vyanzo vyote vilivyotumika katika utafiti, ili kuimarisha uhalali na uthibitisho wa kazi yako.

Kwa kutumia kanuni na misingi hii ya utafiti kisayansi hufanya kazi kuwa nzuri na yenye kufahamika .

Maana ya lugha.

Nkwera,lugha ni utaratibu maalum wa sauti nasibu zenye maana ambazo hutumiwa miongoni mwa wanaadamu kwa mawasiliano.

TUKI (2004).lugha ni mpangilio wa sauti na maneno unaoleta maana ambao hutumiwa na watu wa Taifa fulani au kikundi fulani kwa ajili ya mawasiliano.

Masamba (2004).lugha ni mfumo wa sauti nasibu ambazo zimetumiwa na jamii Kwa madhumuni ya mawasiliano katika jamii.

Kwa ujumla,lugha ni mfumo wa sauti nasibu ambazo hutumiwa na wanajamii kwa ajili ya kuwasiliana.

Uhusiano wa Lugha na utafiti.

Lugha ni njia  muhimu katika utafiti wa kisayansi, kwani huruhusu mawasiliano, uelewa, na ushirikiano baina  ya watafiti.  Uhusiano huu ni wa kimsingi katika mchakato wa kisayansi, na unajitokeza katika nyanja tafauti ufuatao ni uhusiano wa lugha na utafiti kisayansi ni hivi ifuatavyo:-

                     Mawasiliano katika  Sayansi.Utafiti kisayansi hutumia lugha kuwa ni nyezo kuu ya mawasiliano yake,Katika muktadha wa kimataifa, lugha yaKiingereza imekuwa lugha kuu ya mawasiliano na kuwasiliana  katika sayansi, ndio hivyo watafiti wengi hutumia lugha ya Kiingereza ili kufikia hadhira kubwa na pana.  Hali hii inaweza kuwa changamoto kwa watafiti kutoka maeneo yasiyokuwa na ufanisi mkubwa katika lugha ya Kiengereza na hivyo kuathiri ushiriki katika maswala ya kisayansi.

                      Uundaji wa Nadharia na Ufafanuzi wa tafiti.Lugha huwezesha watafiti kuunda na kuelezea nadharia, dhana, na mifano ambayo  inayosaidia katika utafiti kisayansi kwa matukio na maswala yaliyopo.   Kwa kutumia lugha, watafiti wanaweza kuwasilisha mawazo yao kwa uwazi na usahihi, na hivyo kuchangia katika maendeleo ya maarifa mapya.

                         Uainishaji wa kisayansi.Katika utafiti kisayansi , lugha hutumika kuainisha na vitu mbalimbali,kama vile viumbe hai, kemikali, na dhana nyingine zilizopitia usayansi , Hiiinahusisha matumizi ya istilahi maalum na mifumo ya uainishaji kisayansi ambayo huwezesha watafiti kuelewa na kushirikiana katika  vipengele maalum na vyenginevyo vya utafiti.

                         Uimarishaji wa uhusiano na ushirikiano kutoka maeneo tafauti ya dunia.Lugha inarahisisha ushirikiano kati ya watafiti kutoka tamaduni na maeneo tafauti ,Hata hivyo, kutegemea lugha moja kama Kiingereza kunaweza kuleta changamoto kwa watafiti kutoka maeneo yasiyo na ufanisi mkubwa katika lugha hiyo, na hivyo kuathiri ushiriki wao katika jamii ya kisayansi.

               Hali ya upatikanaji wa maarifa.Hali hii huchochea uhusiano wa lugha na utafiti ,Lugha inaathiri upatikanaji wa maarifa matokeo ya utafiti yanayochapishwa katika lugha moja yanaweza kuwa vigumu kupatikana kwa wale wasio na ufanisi katika lugha iliyotumika na hivyo kuzuia upatikanaji wa maarifa muhimu.  Hii ni muhimu hasa katika muktadha wa Afrika, ambapo lugha za kienyeji zinaweza kutumika zaidi katika utafiti na mawasiliano.

Maana ya fasihi.

Sengo na kiango (1973).Fasihi ni mwamvuli wa mtu ,jamii na watu.

Nkwera .Fasihi ni kioo cha maisha.

Taasisi ya elimu (2014). Fasihi ni sanaa itumiayo lugha kuibua hisia.

Hivyo Inapuzungumzwa Fasihi ni sanaa itumiayo lugha ili kufikisha ujumbe kwa jamii fulani.ujumbe huo huasa jamii au kuelekeza jambo fulani kwa jamii lengwa .

 

Uhusiano wa Fasihi na utafiti.

Fasihi na utafiti ni nyanja mbili zinazohusiana kwa karibu, ambapo fasihi hutumika kama nyenzo muhimu katika mchakato wa utafiti, na utafiti unachangia katika kuelewa na kuchambua kazi za kifasihi.

                      Fasihi kama chanzo na kichocheo cha Utafiti.Fasihi zote mbili ,fasihi simulizi na fasihi andishi, hutumika kama chanzo cha utafiti katika maeneo tafauti tafauti,Kwa mfano, kazi za kifasihi kutumika kuchambua historia, tamaduni (mila na desturi) na itikadi za  jamii husika.  Hii inaonyesha jinsi fasihi inavyoweza kuwa nyenzo muhimu katika kuelewa muktadha wa kijamii na kihistoria. 

                      Mbinu ya uchambuzi wa kazi za fasihi katika Fasihi .Katika utafiti wa kifasihi wataalamu hutumia mbinu kadhaa wa kadhaa za utafiti ikiwa ni pamoja na uchambuzi wa maandishi (lugha ya kifasihi), tafsiri, Uchunguzi na uchambuzi wa muktadha na wahihistoria ya kijamii,  mbinu hizo husaidia katika kuelewa undani wa kazi za kifasihi na jinsi zinavyohusiana na jamii na kuzipokea kazi hizo.

                          Fasihi kama zana ya Utafiti.Fasihi hutumika pia kuwa  zana ya utafiti katika vitengo vya  kijamii na kisayansi. Kwa mfano, fasihi inaweza kutumika kuchunguza mitindo ya kijamii, mabadiliko ya kimaadili, na athari za kisiasa na kiuchumi katika jamii. Hii husaidia kuonyesha mabadiliko na huonyesha uwezo wa kuzikabili changamoto zinazojitokeza katika jamii.          

                         Kuhifadhi Utamaduni wa jamii .Fasihi inasaidia kuhifadhi na kuwasilisha tamaduni na historia za jamii mbalimbali. Utafiti unachangia katika kuelewa na kuchambua kazi hizi za kifasihi, hivyo kuleta maono na mwanga mpya Kwa jamii.

Maendeleo ya nadharia mbalimbali .Utafiti katika fasihi unasaidia kuendeleza nadharia mbalimbali za fasihi, kama vile nadharia ya ufeministi, nadharia ya mfumo dume na nadharia ya semiotiki nadharia hizi husaidia watafiti na waandishi kuelewa na kuchambua kazi za fasihi kwa kina zaidi na kutunza kwa muda mrefu.

                       Kuibua maswali mapya.Fasihi inaweza kuibua maswali mapya ambayo yanahitaji utafiti zaidi. Hii inachangia katika ukuzaji wa maarifa mapya na ufahamu wa kibinadamu.     Kwa ujumla uhusiano kati ya fasihi na utafiti ni wa karibu na wenye umuhimu mkubwa katika maendeleo ya maarifa na utamaduni. Hivyo fasihi na utafiti ni vyenye kujenga ustawi mkubwa kwa jamii.

                       Kwa ujumla dhana ya utafiti kisayansi , lugha,fasihi ni vitu vyenye umuhimu kwa binaadamu na jamii yake kiujumla.husaidia kujenga ustawi Katika hatua mbalimbali za maisha na utafiti .

MAREJELEO.

Wizara ya Elimu na Utamaduni,(2003).Ufundishaji unaozingatia Ujenzi wa Maana,Chuo cha  Ualimu Morogoro: Ecoprint Ltd.

TUKI, (2004). Kamusi ya Kiswahili sanifu (toleo la pili),Nairobi: Oxford University Press.

TET, (2014). Kiswahili,kidato cha nne,Tanzania: Oxford University limited.

Kumar,R.(2021). Research methodology,(4ed).London:SAGE Publications India Pvt ltd.

https://www.msomibora.com/2018/06/Kiswahili -form-one-topic-4-fasihi.html?m=1.

https://learn.farmhub.ag.

https://sw.wikipedia.org.